11-11-2021

Op het gebied van onderzoek en behandeling van seksueel delictgedrag is De Forensische Zorgspecialisten koploper in Nederland. Toch ontstond er de afgelopen jaren steeds meer de behoefte om kennis vanuit de seksuologie te integreren in de behandeling bij patiënten van de Van der Hoeven Kliniek en cliënten van de Waag. Deze koppeling bestond nog nauwelijks, maar zou wel bijdragen aan het verlagen van het recidiverisico van de patiënt of cliënt. In 2019 werd daarom de vakgroep seksuologie opgericht om hier een antwoord op te bieden. De vakgroep bestaat uit psychiaters, onderzoekers, gz-psychologen en maatschappelijk werkers, allen seksuologisch geschoold of ze doen onderzoek naar seksualiteit. De vakgroep timmert sindsdien hard aan de weg om seksualiteit in forensische zorg bespreekbaarder te maken, niet alleen bij hen die SGG vertonen, voor alle cliënten vinden zij dat van belang. Seksuologisch behandelaar Josje Gipman en psychiater en seksuoloog NVVS i.o. Bas Frelier leggen uit hoe ze dat doen.

Spanningsveld aanpakken

Wanneer patiënten en cliënten hun seksleven leren in te richten op een verantwoorde manier, kan dat de veiligheid vergroten, valt te lezen in het visiedocument van de vakgroep seksuologie. Josje Gipman: “Er ligt een groot spanningsveld tussen de seksuele rechten van de mens en forensische zorg, vooral terug te zien in de klinieken. We vonden dat er een manier moest komen om dit spanningsveld aan te pakken en te onderzoeken. Concreet betekent dit dat we anders willen vormgeven hoe we over onder andere pornogebruik, sekswerkers, reproductie en seksuele relaties binnen de forensische zorg denken.” Het was niet altijd vanzelfsprekend om over dergelijke thema’s te praten met patiënten en cliënten, “Maar het is nodig, en patiënten zijn blij om hierover te kunnen praten met iemand.”

Het Spreekuur
De vakgroep is actief op het gebied van onderwijs, beleid en onderzoek. Om hun visie uit te rollen werkt de groep organisatiebreed. Hoewel de visie breed wordt uitgedragen, is er een bewust gekozen om een verschil te maken tussen de manier waarop deze wordt ingevoerd in het huidige behandelbeleid van de klinische en ambulante setting: “In de kliniek is een gemeenschappelijk draagvlak creëren des te belangrijker, iedereen moet on board zijn, zodat je met een beleid komt dat breed gedragen wordt onder medewerkers en daardoor het verschil gaat maken.”

Er ligt een groot spanningsveld tussen de seksuele rechten van de mens en forensische zorg

Josje is daarom, samen met collega-seksuoloog Nikki Schouten, hard aan het werk om beleidsdocumenten op te stellen en uit te rollen. “Maar om deskundigheid te verspreiden moet je het eerst in huis hebben. Daarom willen we op elke klinische locatie een seksuologisch geschoold iemand hebben.”

Daarnaast hebben ze in de locatie Willem Dreeslaan ook Het Spreekuur gelanceerd: patiënten – maar ook medewerkers – kunnen op donderdagnamiddag met hun vragen terecht bij Nikki of Josje. “In het begin dachten we dat er niemand zou komen, maar er is vanaf het begin belangstelling voor het initiatief.” Deze actie willen ze ook naar de andere klinieklocaties uitbreiden.

Onderwijs
Bij de Waag wordt er gefocust op onderwijs voor behandelaren. “Bij de Waag maken we eerder een verdiepingsslag,” vult Bas aan. Dit doen ze bijvoorbeeld door webinars te geven en onderwijsmomenten te organiseren. Bas vertelt: “Behandelaren van de zorglijnen Agressie en Vermogen en de zorglijn Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag zijn inmiddels getraind. Na de kerst gaan we de jeugdbehandelaren trainen met de workshop GewoonSeks!.” Ook hebben ze een Intimotheek ingericht bij de Waag Amsterdam. “We hebben een bibliotheek gemaakt waar behandelaren boeken kunnen lezen en posters met de laatste nieuwe methodieken in seksuologie kunnen bekijken. Ook hangen er verschillende LHBTQ-vlaggen. Aan de hand hiervan kan de discussie met cliënten over inclusiviteit en diversiteit gevoerd worden”.

Om deskundigheid te verspreiden moet je het eerst in huis hebben

Daarnaast doen zowel de Waag als de Van der Hoeven Kliniek onderzoek, in samenwerking met Kwaliteit Forensische Zorg (KFZ): “Vanuit KFZ kwam de vraag voor klinische structuren rond seksuologie in de forensische setting. We hadden hier al een beleidsplan voor, dus zijn Nikki Schouten, Bas en ik samen met onderzoeker Wineke Smid aan de slag gegaan om een landelijk beleid op te stellen voor alle tbs-klinieken in Nederland,” aldus Josje. Bas vult aan: “Nooit eerder werd seksuologie binnen het forensische werkveld op zo’n grote schaal toegepast en geïmplementeerd. En daar zijn we best trots op.”